تحلیل ذینفعان و تاثیر آن در سازمان های مردم نهاد

مقدمه:
به طور کلی هر فعالیت یا اقدامی که در دنیا انجام می شود بر روی محیط اطراف خود تاثیراتی می گذارد که این تاثیرات می تواند
موجب بوجد آمدن عکس العمل هایی بشود که کل یا بخشی از آن فعالیت را تحت الشعاع قرار دهد. به همین سبب می توان گفت
تمامی پدیده های جهان هستی متاثر از عمل و عکس العمل هایی است که عدم توجه به آنها می تواند حتی موجب از بین رفتن یا
عدم اثربخشی آن پدیده گردد.
علوم نوین حاکمیت سازمانی در حال حاضر توجه ویژه ای به مفاهیم پایداری سازمان دارند که مفهوم پایداری سازمانی ابعاد
مختلفی دارد و یکی از آنها شناسایی ذینفعان سازمان، رفتار سازمان درمقابل ایشان و تاثیر ایشان بر اهداف سازمان می باشد. در
این مقاله تلاش شده تا با مفهوم تجزیه تحلیل ذینفعان و تاثیر آن در سازمانهای مردم نهاد بیشتر آشنا شویم.

تعاریف

ذینفعان: در تعریف ذینفعان سازمان باید گفت هر شخص یا سازمانی که ما بر آنها تاثیر می گذاریم و ایشان بر اهداف سازمان ما
تاثیر می گذارند بعنوان ذینفعان سازمان شناخته می شوند.

تجزیه و تحلیل: بررسی میزان اهمیت ذینفع برای سازمان و میزان علاقمندی و قدرت آن ذینفع بر روی سازمان و انتخاب روش
های مناسب ایجاد تعادل بین منافع ذینفعان.

سازمان های مردم نهاد: تشکل هایی که بعداز بوجود آمدن عدم تعادل در جوامع بشری توسط بخش اول( حاکمیت) و بخش
دوم (بخش خصوصی) بوجود آمدند که مهمترین شاخصه آنها داوطلبانگی آنها بود و شعار این سازمان ها از مردم، برای مردم،
بوسیله مردم می باشد و ماموریت این سازمانها برهم زدن توسعه نامتوازن جوامع و ایجاد فرصت برابر رشد برای همه است.
سند تجزیه و تحلی ذینفعان یکی از مهمترین اسناد در هر سازمانی به ویژه سازمانهای مردم نهاد می باشدکه تاثیر بسیار زیادی در
تدوین استراتژی های سازمان خواهد داشت. بطور کلی خروجی های سند تحلیل ذینفعان در دو سطح به کمک سازمان می آید،
اول همانطور که گفته شد در تدوین استراتژی های سازمان بر اساس میزان قدرت و تمایل هر ذینفع به سازمان نقشی تعیین
کننده دارد و موجب انتخاب استراتژی های مناسب خواهد شد که موجب پایداری و دستیابی به اهداف استراتژیک سازمان می
باشند.درسطح بعدی موجب تعیین استراتژی ها و برنامه های روابط عمومی و انتخاب کانال های ارتباطی مناسب و دقیق خواهد
شد.

اهمیت تحلیل ذینفعان:
زمانیکه ما با توانمندی های خود اقدام به اجرای یک پروژه، راه اندازی یک نهاد یا سازمان و حتی پیاده سازی یک ایده در قالب
یک استارتاپ می نماییم، نیاز به همکاری و مشارکت با افراد زیادی داریم که میتوانند سرنوشت فعالیتهای ما را دچار تغییر
نمایند. شاید در سال های گذشته که صرف ناب بودن ایده میتوانست موفقیت فعالیتهای اجرایی را تا حدود زیادی تضمین نماید،
تحلیل و درک ذینفعان اهمیت چندانی نداشت، اما در سالهای اخیر که محدودیت منابع مالی و حتی زمان در دسترس ما به
شدت کاهش پیدا کرده است، استفاده از توانمندیهای ذینفعان جهت بهینه کردن فعالیتها اهمیت بسیار زیادی پیدا نموده است.
در راس اقدامات مرتبط با مدیریت ذینفعان، تحلیل آنها قراردارد. همانطور که ساخت یک ساختمان با نقشه ای نامناسب، شکست
آن را حتی پیش از شروع ساخت تضمین مینماید، تحلیل نادرست ذینفعان هم موجب میشود که توجه صاحبان سازمانها به
مسائلی معطوف شود که تاثیر جندانی در موفقیت فعالیتها نداشته یا آنطور که باید و شاید به ذینفعان موثر پرداخته نشده و
درنتیجه مشکلات زیادی در مسیر اقدامات قرارداده شود. به همین منظور، تحلیل دقیق ذینفعان با استفاده از ابزارهای آزموده
شده و همچنین بازنگری چندبارۀ آن با مشارکت افراد واجد شرایط و متخصص میتواند تا حدود زیادی این اطمینان را برای ما
ایجاد نماید که می توانیم از توانمندیهای ذینفعان به نحو مطلوب در راستای تحقق اهداف سازمانمان استفاده نماییم.

تحلیل ذینفعان، دسته بندی آنها جهت تعریف فعالیتهای مشترک و در نهایت مدیریت آنها و توانمندیهایشان موجب میشود که
تمام افراد موثر در اهداف سازمان با تمام علاقه در مسیر اهداف مشترک گام بردارند و همچنین افرادی که به علت وجود تضاد
منافع ممکن است چالش هایی در مسیر تحقق اهدافمان ایجاد نمایند را به نحو مطلوب مدیریت نموده و از آسیب آنها تا حد
امکان دور شویم.

مراحل تدوین سند تحلیل ذینفعان:

کمیته راهبری:
اولین مرحله در تنظیم هر سندی تشکیل کمیته راهبردی خواهد بود که این کمیته می بایست متشکل از مدیران کلان
سازمان(تسهیلگران)، مدیران میانی سازمان و کارشناسان صف سازمان باشد چرا که سندهای کلان سازمان نیازمند یک دید 360
درجه و همه جانبه به سازمان می باشد تا بتوان همه جوانب را بدرستی مورد توجه قرار داد.

شناسایی ذینفعان:
دومین مرحله شناسایی ذینفعان سازمان بنابر تعریف ذکر شده می باشد برای توضیح بیشتر این مورد باید بگویم که در شناسایی
ذینفعان سازمان دقت زیادی داشته باشید چرا که ممکن است عدم شناسایی درست ایشان موجب گردد یک فرصت مناسب از
دست سازمان خارج گردد و یا چالشی غیر منتظره برای سازمان بوجود آید. برای شناسایی بهتر میتوان از داخل سازمان شروع کرد
و به محیط بیرونی سازمان رسید. بعنوان مثال در بیان برخی از ذینفعان سازمان می توان از کارکنان سازمان، خانواده کارکنان،
خانواده مدیران، جامعه هدف (مشتری)، سازمان های مجوز دهنده، سازمان های ناظر مانند امور مالیات و دارایی و …. نام برد.

تحلیل ذینفعان:
سومین مرحله اندازه گیری میزان قدرت و تمایل ذینفعان نسبت به سازمان می باشد که به این ترتیب موقعیت مکانی ذینفع در
ماتریس ذینفعان که دارای چهار قسمت زیر میباشد مشخص می گردد.

پیش بینی اقدامات واکنشی با توجه به دغدغه ها و انتظارات ایشان:
پس از شناسایی ذینفعان و تخمین میزان قدرت و تمایل ایشان نسبت به سازمان می بایست براساس اهمیت تاثیرگذاری ایشان بر
اهداف سازمان و اثرگذاری ما برایشان کانال های ارتباطی مناسب را برای گزارش دهی و گزارش گیری از ایشان شناسایی و مستقر
کنیم تا چالش های کمتری از جانب ایشان متوجه سازمان باشد و در تدوین استراتژی های سازمان نیز میزان قدرت ذینفعان
سازمان در اولویت بندی استراتژی ها تاثیر بسزایی خواهند داشت و انتظار می رود سازمان رفتارهای واکنشی را جهت برآورده
کردن انتظارات و پاسخ به دغدغه های ایشان شناسایی و برنامه ریزی نماید.

رفتار ذینفعان در هریک از محیط های ماتریس تحلیل ذینفعان:

اهمیت تحلیل ذینفعان در سازمانهای مردم نهاد:

یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی سازمان های مردم نهاد میزان شفافیت و پاسخگویی ایشان است و این خود دلیل محکمی بر
اهمیت تدوین سند تحلیل ذینفعان در سمن ها می باشد. پایداری حامیان یک سمن تا حد زیادی متاثر از میزان پاسخگویی آن
سمن نسبت به حامیان می باشد و در برخی موارد کانال ارتباطی با حامی و نوع گزارش دهی به ایشان تاثیر زیادی در پایداری
ایشان خواهد داشت. از طرف دیگر نوع فعالیت در سازمانهای مردم نهاد موجب می گردد نهادهای نظارتی بیشتری روی عملکرد
این سازمانها نظارت داشته باشند و یک نهاد مدنی موظف به پاسخگویی به ایشان است به همین سبب شناسایی کانال های
ارتباطی با ایشان و ارسال گزارشات دقیق، مستند و به موقع برای ایشان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بطور کلی باید گفت
سند تحلیل ذینفعان باید منجر به شفافیت شود و اگر ما گزارشات درست و در زمان مناسب به ذینفع داده باشیم و نیازها و
خواسته های ایشان را بدانیم و رفتارهای واکنشی مناسب تعریف کرده باشیم دیگر نیازمند پاسخگویی نیستیم چرا که سوالی برای
ذینفع بوجود نخواهد آمد و سازمان مردم نهاد زمانی ملزم به پاسخگویی است که سوالی برای ذینفع ایجاد شده باشد.

گردآورندگان:
مصطفی بیناکاشانی (منتور سازمان های مردم نهاد، مدیرعامل موسسه کارآفرینان آرا شمیران)
www.aracharity.ir

شاهین جهانگیری (مدیر پروژه های استراتژی گروه مشاوران بهین)
www.behincg.com